میزان وابستگی نحوی و معنایی بندهای متممی در زبان فارسی

Abstract

وابستگی از مهم‌ترین روابط بین عناصر نحوی است. در وابسته‌سازی، واحدی به واحد دیگری وابسته می‌شود. یکی از انواع ساخت‌های وابسته، بند متممی است. در این پژوهش به بررسی میزان وابستگی نحوی و معنایی بندهای متممی زبان فارسی می‌پردازیم. افعال متممی فارسی را براساس عوامل معنایی ازجمله احتمال انجام فعل بند اصلی، هم‌ارجاعی و هم‌زمانی بین بند متممی و بند اصلی، در طبقات متفاوت وابستگی قرار داده‌ایم. سپس، با بررسی عوامل نحوی ازجمله زمان فعل بند متممی، حضور یا نبود متمم‌نما در بند متممی، هم‌واژگانی‌شدگی و یا حالت فاعلی و مفعولی در بندها مشخص کرده‌ایم که کدام افعال دارای بیشترین میزان پیوستگی بین بند اصلی و بند متممی هستند. آن دسته از بندهای متممی که بیشترین پیوستگی را با بند اصلی دارند، گرایش دارند که در یک جملة واحد با بند اصلی قرار بگیرند. در این پژوهش مشخص شد افعال بهره‌کشی بیشترین پیوستگی را بین بند متممی و بند اصلی دارا هستند و گرایش بندها در این افعال برای پیوند در یک جملة واحد بیشتر است؛ بنابراین، در بالای پیوستار متمم‌سازی قرار می‌گیرند. در کنار افعال بهره‌کشی، افعال وجهیتی با پیوستگی یکسان قرار دارند و در پایین پیوستار متمم‌سازی، افعال اداراکی- شناختی-بیانی قرار می‌گیرند که دارای کمترین پیوستگی بین بند اصلی و متممی هستند. با بررسی عوامل نحوی در پیوند بند متممی و بند اصلی، مشخص شد زبان فارسی از فرایند هم‌واژگانی‌شدگی در پیوند بندهای متممی استفاده نمی‌کند. این پژوهش پیوستاری از افعال متممی فارسی و تأثیر تصویرگونگی بر پیوند این افعال به‌دست می‌دهد.