تحلیل گونه‌های مختلف بینامتنی قرآن و میراث ادب عربی در حماسۀ«کربلاء» سروده سعید العسیلی

Abstract

وظیفۀ اصلی بررسی‌های بینامتنی کشف لایه‌های آشکار و پنهانی است که در شکل‌گیری یک اثر ادبی تأثیر داشته‌اند و شاعر یا ادیب در غنی‌ساختن اثر خود از آن‌ها سود جسته است. منظومۀ حماسی و بلند «کربلاء» سروده شاعر معاصر لبنانی «سعید العسیلی» از جمله حماسه‌های مهم و درخور توجه ادبیات معاصر عربی به شمار می‌رود. عسیلی در سرایش این منظومه که بالغ بر 6000 بیت می‌باشد از آبشخورهای متنوع فکری، ادبی و تاریخی بهره برده است. مقاله حاضر می‌کوشد به روش توصیفی-تحلیلی و از طریق بررسی بینامتنی مهمترین عناصری که در ساختار یا مفاهیم شعری این منظومه مؤثر بوده را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد؛ در یک نگاه کلی می‌توان گفت این منظومه حماسی با قرآن، نهج البلاغه، اشعار شاعران کلاسیک و معاصر عربی و امثال و حکم مشهور، روابط بینامتنی دارد و این روابط در هر سه صورت «اجترار»، «امتصاص» و «حوار» جلوه‌گر شده است که نشان از گسترۀ معلومات ادبی شاعر و مهارت شعری وی دارد.