وکاوی تحلیلی بینامتنیت سوره یوسف در تخلّص‌های شعری محمدیوسف کلهر کرمانشاهی

Abstract

محمدیوسف کلهر کرمانشاهی شاعر و دبیر عهد قاجار و دورۀ بازگشت ادبی است که از مضامین قرآنی به‌ویژه داستان حضرت یوسف (ع) به‌وفور در مضمون آفرینی‌های تخلّصی بهرۀ برده است. این موضوع افزون‌بر انس و الفت محمدیوسف کلهر با قرآن کریم و خوض در معانی ژرف و عمیق قرآنی، نشان از ترویج و اشاعۀ فرهنگ دینی و معارف اسلامی در اشعار او دارد. هدف این پژوهش بررسی نقش هنرآفرینی قصۀ حضرت یوسف (ع) و بهره‌گیری از شگردها و عناصر مضمون‌ساز بینامتنیت، از جمله اشاره و تلمیح در شعر این شاعر دورۀ بازگشت ادبی بپردازد. مفاهیم مهم و موردتوجه محمدیوسف کلهر در تخلّص شاعریش که از تأثیرپذیری وی از داستان حضرت یوسف (ع) حکایت دارد، غالباً می‌توان در محورهایی از قبیل: زیبایی ظاهری و باطنی حضرت یوسف (ع)، یوسف (ع) و چاه، بردگی حضرت یوسف (ع) و فروختن او، عشق زلیخا، طعنه و ملامت زلیخا، زندان و یوسف (ع)، عزیزی و حکومت یوسف (ع)، بوی پیراهن یوسف و بینایی چشم یعقوب، هجران یعقوب و یوسف، وصال یعقوب و یوسف، خلاصه نمود. نویسندگان این مقاله براساس یافته‌ها و نتایج بدست آمده، معتقدند که محمدیوسف کلهر از شاعران صاحب سبک فردی در زمینۀ مضمون آفرینی تخلّصی است.