بررسی بینامتنی قرآنِ کریم و شعر قیصر امین پور

Abstract

درهم‌تنیدگـی متون، حاصـلِ رویکردِ زبان­شناختی به ادبیات و نقدِ متن محور است. در این زمینه، قیصر امین­پور شاعر متعهد و نام آشنای ایران به اشکـال گوناگون، تحت تأثیرِ قرآن کریم قرار گرفته است. این اثرپذیری گاه از مضـمون و محـتوا و گاه در الفاظ و فنونِ بیانی قرآن، صورت پذیرفته است. در شعر امین­پور انواعِ گوناگونِ اقتباس از جمله: تلمیح، تحلیل، اثرپذیری واژگانی، اثرپذیری گزاره­ای و جز آن ملاحظه می‌شود. علاوه برگونه­های مختلف اقتباس، آرایۀ ایهام تناسب با اثر­پذیری از آموزه­های قرآنی، در شعر این شاعر، حضوری چشمگیر دارد. قیصر از این آرایه­ها بیشتر به منظور بیانِ رساترِ دردها و رنجهای انسان معاصر که از معنویات دور گشته، استفاده نموده است. اثرپذیری امین­پور از قرآن کریم با چنان ظرافتـی همـراه است که پی بردن به اصـل و ریشـۀ سروده­هـایش اغلب کاری دشـوار بوده، و نیازمند دقت و تأمّل فراوان می­باشد. براین اساس، مقالۀ حاضر، تلاشی در جهت واکاوی شیوه­های اثرپذیری قیصر امین­پور است که در مباحث زبان شناسی نوین از آن به عنوان «بینامتنی» یا «تناص» یاد می‌شود.