روی‌کرد ذهنی‌گرا و معیارپذیر تفسیر

Abstract

یکی از مسائل بنیادین در تفسیر متون، معیارپذیری آن است، چرا‌که اعتبار تفسیر بر آن مبتنی است. هدف از تفسیر متون، به‌ویژه متون دینی، پی بردن به مراد مؤلف ­است. از این­رو روی‌کرد رایج در تفسیر متون، به‌ویژه متون دینی، بر اساس معیارپذیری بوده ­است. همین روی‌کرد در سنت تفسیری غرب نیز مدت‌ها حاکم بوده است. اما با ظهور روی‌کردهای ذهنی­گرای تفسیری در دوره‌های اخیر، معیارپذیری تفسیر متون با چالش­های درخور اعتنایی مواجه شده­است؛ این مقاله با بررسی و نقد ادله و مستندات روی‌کردهای یادشده در تفسیر، به این نتیجه رهنمون می­شود که مشکل اساسی این نوع روی‌کردها، نادیده گرفتن واقعیات عینی و نیز اصول عقلایی و زبان­شناختی است؛ واقعه­انگاری تفسیر، استقلال معنا و عدم تعین معنای متن افزون بر آن‌که پشتوانه‌ی علمی و استدلالی ندارد، در فهم متون، به‌ویژه متون دینی، با غرض و هدف پدید آورنده‌ی آن ناسازگار است.