بررسی پارامترهای مختلف پایداری برای تعیین سازگاری ارقام تجارتی چغندرقند در مناطق مختلف ایران

Abstract

به منظور تجزیه پایداری و بررسی اثر متقابل ژنوتیپ * محیط، هشت رقم تجارتی چغندرقند به مدت سه سال در هشت منطقه مهم چغندرکاری کشور شامل کرج، مشهد، میاندوآب، اصفهان، شیراز، کرمانشاه، مغان و همدان در قالب طـرح بلـوک‎هـای کـامل تصادفی با چهار تکرار بررسی شدند. ارقام مورد بررسی شامل BR1، 7233، PP.8، IC، 7233-P29، PP22، H5505 و 41RT بود. پس از تجزیه واریانس ساده و مرکب، شاخص‎های پایداری شامل واریانس محیطی‎، ضریب تغییرات محیطی‎، اکووالانس ریک‎، واریانس پایداری شوکلا، ضریب رگرسیونی خطی‎، میانگین مربعات انحراف از خط رگرسیون‎، ضریب تشخیص خطی و واریانس درون مکانی برای شش صفت عملکرد ریشه (RY)‎، عملکرد شکر ناخالص (SY)‎، عملکرد شکر خالص (WSY) ، ضریب استحصال(Yield)‎، نسبت پتاسیم به عیار قند(K/S) و نسبت مجموع سدیم و پتاسیم به عیار قند (KNa/S) محاسبه و با یکدیگر مقایسه شدند‎. نتایج تجزیه واریانس مرکب حاکی از تفاوت‎های ژنتیکی بین ارقام و وجود اختلاف‎های آماری بین مناطق و سال‎های مختلف بود‎. اثر متقابل ژنوتیپ × محیط برای صفات RY ، SY ، Yield ، K/S و KNa/S و اثر متقابل ژنوتیپ × مکان در صفت WSY معنی‎دار گردید. نتایج حاصله از تجزیه پایداری، بیانگر مطلوبیت بیشتر رقم IC در مقایسه با سایر ارقام بود زیرا که رقم مذکور بر اساس تمامی پارامترهای مورد استفاده از لحاظ سه صفت بسیار مهم عملکرد ریشه، عملکرد شکر ناخالص و عملکرد شکر خالص به عنوان رقمی کاملاً پایدار مشخص گردید. در تمامی صفات مورد مطالعه، دو پارامتر اکووالانس ریک و واریانس پایداری شوکلا، در تعیین ارقام پایدار، کاملاً مشابه عمل نمودند، لیکن دو شاخص واریانس محیطی و ضریب تغییرات محیطی هر چند که در اکثر صفات شبیه یکدیگر بودند، دو پارامتر کاملاً مشابه، تشخیص داده نشدند. بین دو پارامتر میانگین مربعات انحراف از خط رگرسیون و ضریب تشخیص خطی نیز برای تمامی صفات‎، همبستگی بالائی مشاهده گردید. وجود همبستگی بین این دو پارامتر به لحاظ اینکه هر دو میزان برازش خط رگرسیون را نشان می‎دهند قابل انتظار بود.