مطالعة تطبیقی دیدگاه‌های متخصصان و شهروندان در راستای تبدیل محیط‌های شهری به فضاهای یاددهندة اجتماعی (مطالعه موردی: همدان)

Abstract

محیط شهری بستری برای شکل‌گیری بسیاری از ویژگی‌های رفتاری است. به‌بیانی دیگر، بسیاری از عواطف، عادات، سلایق و حتی طرز نگرش‌ها و نشست‌‌وبرخاست‌ها، به‌گونه‌های شگرف از محیط تأثیر می‌پذیرد. بر این اساس، توجه به محیط و تلاش برای شناخت آن، زمینه‌ساز فهم ریشه‌ای بسیاری از رفتارها و هنجارهایی است که در جامعه شکل می‌گیرد. با توجه به اینکه یادگیری امری اجتماعی است، می‌توان با استفاده از عوامل کالبدی و معنایی موجود در محیط‌های شهری به‌عنوان بستری برای یاددهندگی و تربیت شهروندی استفاده کرد. بدین‌منظور در این پژوهش سعی شده است عوامل و معیارهای یاددهندگی محیط شهری و شاخص‌های تربیت شهروندی بر اساس دیدگاه‌های اندیشمندان در این زمینه شناسایی شود و میزان تأثیر این عوامل در ارتباط با فضاهای شهری همدان به‌منظور تبدیل به فضاهای یاددهندة اجتماعی از دیدگاه متخصصان و شهروندان بررسی شود. بدین‌منظور، در پ‍ژوهش حاضر از روش تحقیق، توصیفی-‌ تحلیلی و از شیوه‌های مرور متون، منابع و اسناد تصویری در بستر مطالعات کتابخانه‌ای، همچنین از روش تحقیق موردی و شیوة تحقیق مشاهده در بستر مطالعات میدانی و از ابزار پرسشنامه بهره گرفته شده است. همچنین، با توجه به اهداف و سؤال‌های تحقیق، به‌منظور محاسبه و تحلیل مقدار بارهای عاملی و ضریب همبستگی بین مؤلفه‌ها و شاخص‌ها از نرم‌افزارهایSpss و Lisrel استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که فضاهای شهری همدان پتانسیل‌های لازم جهت ارتقا به محیط‌های یاددهنده را دارد. این فرصت‌ها را شهروندان در عواملی چون نگرش دوستانه به محیط‌زیست، پیاده‌مداری، کارکردها و فعالیت‌های سالم، متخصصان برنامه‌ریزی شهری در عواملی چون حس تعلق محیطی، فضاهای چندعملکردی آموزشی و رنگ تعلق، و متخصصان علوم‌ تربیتی در عواملی مانند پرسش و کنجکاوی در محیط، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و انجمن‌های آموزشی تبیین می‌کنند.