مقایسۀ فرسایش خاک به روش سزیم 137 و مدل RUSLE-3D در نهشته‌های لسی شمال شرق ایران ( مطالعه موردی: حوزه آبخیز آق امام)

Abstract

کاهش قابل توجه عملکرد حوزه‌های آبخیز ایران به دلیل حجم زیاد فرسایش، بیانگر ضرورت روزافزون پایش و پیگیری این پدیده مخرب است. در این مسیر، بکارگیری روش‌های نو و دانش روز از اهمیت زیادی برخوردار است. در سرتاسر جهان برای برآورد فرسایش خاک از روش‌ها و مدل‌های فرسایشی به‌ویژه سزیم 137 و RUSLE-3D استفاده می‌شود. در این پژوهش با توجه به اهمیت نهشته‌های لسی از نظر حاصلخیزی و حساسیت بالا به فرسایش، اندازه‌گیری میزان جابه-جایی ذرات خاک و برآورد فرسایش و رسوب به ترتیب به‌وسیلۀ سزیم 137 و مدل RUSLE-3D در حوزه آبخیز آق امام انجام شد. با توجه به عدم وجود داده‌های مشاهداتی در منطقه و دقت بالای روش سزیم 137 در اندازه‌گیری میزان فرسایش، با مقایسۀ داده‌های میزان جابه‌جایی ذرات خاک ناشی از روش سزیم 137 با مدل RUSLE-3D ، کارایی مدل RUSLE-3D برای مناطق لسی تعیین شد. در نهایت میزان متوسط فرسایش از روش سزیم 137 در آبخیز آق امام، 78/10 تن در هکتار در سال به‌دست آمد، درحالی‌که با استفاده از مدل RUSLE-3D، میزان متوسط فرسایش منطقه، 61/2 تن در هکتار در سال برآورد شد. در تحقیق حاضر میزان فرسایش بدست آمده از هر دو روش در کلاس‌های (شیب 15-0 و بیشتر از 15 درجه) و (کاربری کشاورزی و غیرکشاورزی) مقایسه شدند. در نهایت، نتایج ناشی از مقایسۀ روش سزیم 137 با مدل RUSLE-3D دارای همبستگی پایینی است که عدم تناسب مدل RUSLE-3D را برای نهشته‌های لسی نشان می‌دهد.