شگردها و فنون زبانی و بلاغی تضمین‌ شعر فارسی در کتاب کلیله‌و‌دمنه

Abstract

نثر فنی بیش از آن‌که در اندیشة معنا باشد، به آرایش کلام می‌اندیشد و برای تزیین کلام از ظرافت‌های زبانی و بلاغی بسیاری بهره می‌گیرد. یکی از این ظرافت‌های زبانی و بلاغی، تضمین شعر در خلال نثر است. در کتاب <em>کلیله‌ودمنه </em>که از شاهکارهای نثر فنّی است، تضمین شعر از نظر کمّی و کیفی جایگاه ویژه‌ای دارد. نصرالله منشی کوشیده است با بهره‌گیری از شیوه‌ها و شگردهای زبانی و بلاغی، پیوندی استوار بین اشعار تضمینی و متن برقرار کند؛ به‌گونه‌ای که ناهمگونی بین اشعار تضمینی و متن کتاب کمتر دیده می‌شود. این مقاله با شیوه‌ای توصیفی‌تحلیلی کوشیده است رمزوراز موفقیت نصرالله منشی را در تضمین اشعار بررسی کند و شگردهای زبانی و ظرافت‌های بلاغی او را در به‌کارگیری اشعار معرفی کند. پژوهش حاضر نشان می‌دهد منشی در تضمین اشعار، همواره جانب فصاحت و بلاغت کلام را رعایت کرده است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان در محل پیوند شعر و نثر در کتاب <em>کلیله‌ودمنه</em> شاهد ظرافت‌های زبانی و آرایش‌های کلامی و بلاغی بسیاری بود.