تجزیه و تحلیل کشش‌جبرانی واکه در گونه‌های کردی ایلامی با تکیه بر تحلیل مورایی

Abstract

مقالۀ حاضر به بررسی فرایند کشش ­جبرانی واکه در گونه­های کردی ایلامی با تکیه بر تحلیل مورایی می­پردازد. در نظریة مورایی، این فرایند به دلیل حذف واحدی از لایة واجی و آزاد ماندن مورای آن در لایة مورایی صورت می­گیرد. کشش ­جبرانی در این گونه­ها تنها به دلیل حذف همخوان رخ ­می­دهد و همخوان­های /?/­,­/j/­,­/h/ همخوان­های مورایی هستند که در پی حذف آنها کشش واکه اتفاق ­می­افتد. بدین منظور، بیست گویشور انتخاب­ شده و از طریقِ پرسشنامه با آن­ها مصاحبه به­ عمل آمده است. به­علاوه، نگارنده نیز خود گویشورِ­ گونۀ کردیِ ­فیلی و آشنا به سایر گونه­هاست. بر این اساس، پژوهش حاضر در مجموع ششصد داده را مورد بررسی قرار داده است که با توجه به محدودیت حجم مقاله داده­های بارز را به عنوان نمونه ارائه کرده ­است. داده­های مورد بررسی بر مبنای الفبای آوانگار بین‌المللی آوانویسی شده‌اند. روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی­ـ تحلیلی است. برخی از مهم­ترین دستاوردهای پژوهش عبارتند از: 1. انگیزه اصلی فرایند کشش­­جبرانی حفظ وزن مورایی کلمه است که تحلیل خطی در نشان دادن آن ناتوان عمل­کرده و در تحلیل غیرخطی مورایی، این لایه­ها به خوبی نشان داده ­شده­اند. بنابراین، می­توان گفت نظریه مورایی از کارایی کافی برای توصیف فرایند کشش ­­جبرانی در داده­های کردی ایلامی برخوردار است؛ 2. تنها سه همخوان /x/ ، /φ/ ، /h/حامل وزن هجایی هستند که حذف آنها منجر به کشش‌جبرانی واکه می­شود؛ 3. هجاهای گونه­های کردی ایلامی حداکثر می­توانند سه مورایی باشند. 4. در گونه­های کردی ایلامی، حذف همخوان­های مورایی بعد از واکه‌های کشیده سبب تغییر ماهیت واکه می­شود.