عشق بی زوال: حکایت سعدی و مجنون از دلباختگی

Abstract

نگارندگان برآنند که عاشقانه‌های غزلی سعدی، سخت متأثر و ملهم از تلقی شعرای عذری عرب و خاصه مجنون، از دلباختگی است؛ و اگر شاخص‌ترین غزل‌های فارسی و عربی سعدی را ملاک اظهار رأی قرار دهیم، در مجموع، فضای غالب بر غزل سعدی، فضایی کاملاً متأثر از عشق عفیف عُذری است. ابتدا برخی از موارد تأثیرپذیری سعدی از ابیات منسوب به مجنون، در حیطه‌ی شکلی و معنایی، نشان داده خواهد شد. خواهیم دید که برخی از ابیات سعدی درباره‌ی لیلی و مجنون، مستقیماً متأثر از اشعار عربی مجنون است؛ نکته‌ای که تاکنون هیچ‌یک از شارحان غزل سعدی بدان توجهی نداشته‌اند. سپس به تعریف و تبیین «حبّ عُذری»، ویژگی‌ها و مراحل آن و بازکاوی آنها در غزل‌های سعدی خواهیم پرداخت. به عقیده‌ی نگارندگان، «حبّ عُذری» از آبشخورهای اصلی بسیاری از موضوعات و مضامین غزل فارسی، همچون پاک و عفیف بودن عشق، عشق پیش از تولد، عشق پس از مرگ، وصال در قیامت و ... است و شناخت حُبّ عُذری و اشعار عُذریون، درک و دریافت مبانی جمال شناختی و معرفتی سعدی را در غزل، تا حدّ بسیار چشمگیری افزایش می‌دهد.