چیستان، نخستین تجلی‌گاه تصویرهای پارادوکسی در شعر فارسی

Abstract

مقاله حاضر در دو بخش تدوین شده است. در بخش اول به ارائه نتیجه بررسی سابقة حضور تصویرهای پارادوکسی در شعر فارسی پرداخته شده است و سپس با ارائه شواهد متعدد این فرضیه مطرح شده که چیستان، یکی از نخستین تجلی‌گاه‌های تصویرهای پارادوکسی در شعر فارسی است؛ از آنجایی که مشهور شده که تصاویر پارادوکسی به معنای دقیق کلمه، با سنایی و شعر مغانة او به قلمرو شعر فارسی وارد شده است، کوشیده‌ایم نمونه‌های شاهد از شعر شعرای پیش از سنایی و شاعرانی که نزدیک به دورة او بودند، ارائه شود. در بخش دوم برای پاسخ به این سؤال که میان تصویر‌های پارادوکسی این چیستان ها و تصویر‌های پارادوکسی متن‌های دیگر - به ویژه متن های عرفانی - چه رابطه‌ای وجود دارد؟ مقایسه‌ای میان این دو از دیدگاه‌های مختلف انجام گرفته است. در این مقایسه شعر بیدل که نمایندة تمام عیار حضور تصویرهای پارادوکسی در شعر فارسی است، مورد توجّه قرار گرفته است.