بررسی سندی و متنی روایت «مباهته»

Abstract

مباهته عنوانی فقهی است که از عبارت «باهتوهم» در روایتی از کتاب کافی گرفته ‌شده است. حدیث مباهته به لحاظ سند، صحیح و در کتب فقهی نیز بدان استناد شده است. تردید در معنای مباهته دو دیدگاه کلی میان فقها مطرح کرده است. گروهی از فقیهان آن را از باب بهتان دانسته و مباهته را به «تهمت زدن» ترجمه کرده­اند و با استناد به این حدیث، حکم به جواز دروغ بافتن به اهل ریب و بدعت داده­اند؛ اما برخی دیگر آن را به معنای «اقناع و آوردن دلایل محکم» در برابر مخالفان، معنا کرده­اند و درنتیجه جواز بهتان به شکاکان و بدعت سازان را مردود شمرده­اند. این پژوهش از یک‌سو، ضمن تحلیل و تبیین متن، دیدگاه دسته دوم را مردود می­داند و از سوی دیگر، با بررسی دلالی این حدیث، با تکیه ‌بر عقل اخلاقیِ مؤیَّد به آیات و روایات نظریه دسته اول را نیز ردّ می­کند و در نهایت، چون پذیرش این روایت مستلزم وهن دین و ترسیم تصویری نادرست از آموزه­های اخلاق محور اسلامی است، آن را علی‌رغم صحت سند فاقد شرایط اعتبار می­داند.