نگاهی تازه به اسناد حکمت های نهج البلاغه

Abstract

سیدرضی برای سخنانی که از حضرت علی(ع) در نهج­البلاغه نقل کرده است، سند و مدرکی نیاورده است. با آنکه فصاحت و بلاغت علی(ع) برای عام و خاص امری بدیهی است، و بازتاب آن در نثر و نظم عربی و فارسـی روشن­تر از خورشید است، این امر از دیرباز موجب شده است برخی از علمای اهل سنت و در این اواخر برخی مستشرقـین و پـژوهشگران عرب در صحت انتساب این کتاب به علی(ع) تردید روا دارند. به همین سبب صاحب­نظران شیعه، تلاش گسترده­ای برای نشان دادن اسناد و مدارک نهج­البلاغه مبذول داشته­اند، دانشمندانی چون کاشف­الغطا، امتیاز علی­خان عرشی، عبدالزهرا حسینی، محمدمهدی جعفری و محمد دشتی، تلاش بسیار کرده­اند که با اشاره به منابع شیعه و اهل سنت صحت انتساب این حکمت­ها را به علی(ع) نشان داده هر یک سعی کرده­اند نقایص تحقیقات گذشتگان را کامل کنند. پژوهشگران این عرصه با وجود تلاش بسیار، موفق به کشف منابع بسیاری از سخنان منسوب به علی(ع) نهج­البلاغه نشده­اند. در این پژوهش­ها به سبب محدودیت­های مختلف از جمله عدم دسترسی به منابع عربی نقایص متعددی دیده می­شود که سخت نیازمند به بازنگری و بررسی مجدد است از جمله در این تحقیقات منابعی دیده می­شود که بعد جمع­آوری نهج­البلاغه نوشته شده­اند بسیاری از آنها از منابع شیعه است که از نظر اهل سنت و مخالفان قابل قبول نیست، برخی دیگر وجود خارجی ندارند و یا حـکمت را به شخصی غیر از عـلی(ع) نسبت داده­اند. در ایـن مقـاله ضمن نقد کتـاب­های اسنـاد نهج­البلاغه، با بررسی 250 حکمت از 480 حکمت منسوب به علی(ع) در نهج­البلاغه (حکمت­های شماره 1 تا 250) به اسناد و مدارکی از منابع اهل سنت (به­منزله خوشتر آن باشد که سر دلبران گفته آید در حدیث دیگران)، دست یافته­ایم که دیگر پژوهشگران و صاحب­نظران این امر به آن اشاره نکرده­اند. حاصل این پژوهش ارائه اسنادی از کتب اهل سنت است که برای اولین بار، صحت اسناد 100 حکمت از 250 حکمت اول نهج­البلاغه را به علی(ع) اثبات می­کند.