غایت‌شناسی نقد و تصحیح متون

Abstract

در یکصد سال گذشته که تصحیح متون با روش‌های جدیدتر در ایران متداول شده، شاهد تصحیح فراوان متون کهن بوده‌ایم. این تصحیحات، عموماً نوعی تقلید و کپی‌برداری روش‌شناسانه از کارهای بزرگانی مانند محمد قزوینی، ملک‌الشعرای بهار، جلال‌الدین همایی، مجتبی مینوی و چند تن دیگر از استادان بزرگ این فن بوده که در آنها به ساختار ظاهری متنِ عرضه‌شده بسنده شده‌است؛ هرچند استادان بزرگی نیز در همین دوره به توسعه و رشد این فن کمک کرده و تصحیحات برجسته‌ای انجام داده‌اند. یکی از مهم‌ترین چالش‌های تصحیح متن در ایران معاصر، بی‌توجهی به مبانی نظری دانش تصحیح متن یا متن‌پژوهی است. فقر مبانی نظری، در بیشتر موارد، تصحیح متون فارسی را در حد یک مقابله ساده و مکانیکی با صفحه‌آرایی‌های علمی‌نما تنزل داده‌است. با توجه به ضرورت گفتمان‌سازی نظری در حوزه نقد و تصحیح متون، این نوشتار به سهم خود می‌کوشد تا به بررسی، تبیین و نقد غایت‌شناسی تصحیح متون در نگاه‌های گوناگون سنتی، مدرن و پسامدرن بپردازد. همچنین ارتباط میان فهم مخاطب و تصحیح متن به عنوان اصلی فراموش‌شده در حوزه‌های تئوریک تصحیح، مورد نقد و بررسی قرار گرفته‌است.