تقابل کانتی- هگلی در نقد و نظریه‌های داستان و رمان در ایران (1312- 1348)

Abstract

غالب نشریه­ های بین سال‌های نخستین دهه بیست تا سال‌های پایانی دهه چهل، به نوعی به حزب توده ایران و جریان چپ وابسته است. بنابراین نظرات نویسندگان این مقالات، از راه زیباشناسی مارکسیستی با زیباشناسی هگل در ارتباط است که مفهوم و فکر فلسفی را برتر از فرم هنری و غایت هنر را حرکت به سمت فلسفه و تولید فکر می­داند. در ایران نیز منتقدانی چون فاطمه سیاح، طبری، و غیره، رمان را تنها در قالب رئالیسم متعهد پذیرفته­اند. از سال‌های نخستین دهه چهل، منتقدانی چون ابوالحسن نجفی و هوشنگ گلشیری برای نخستین­بار فرم هنری و تکنیک رمان­نویسی را در اولویت قرار دادند. در این پژوهش آرای منتقدانی چون فاطمه سیاح، احسان طبری، ابوالحسن نجفی و هوشنگ گلشیری، بر اساس نظریات کانت و هگل تحلیل کرده‌ایم که تأثیر فلسفه نظریه­های ادبی غربی بر منتقدان ایرانی به‌وضوح قابل مشاهده ­است. سیاح و طبری در نقدهایشان به آرای هگل و هگلی­ها نزدیک شده­اند و نجفی و گلشیری، فرمالیستی را نمایندگی می­کنند که ریشه در اندیشه­های کانت دارد.