ارزیابی مجدد محوطه شهداد بر پایه مطالعه گور‌ها، اشیای سنگی و سفال

Abstract

در پی دوازده فصل کاوش باستان‌شناسی در محوطه‌ی شهداد توسط علی حاکمی و میرعابدین کابلی، مشخص گردید که محوطه‌ی شهداد یک مرکز بزرگ و مهم شهری از عصر مفرغ در فلات ایران بوده است. پس از گذشت نیم قرن از آغاز کاوش‌های شهداد، زمان آن رسیده است تا با شناخت امروزی از باستان‌شناسی جنوب‌شرق ایران، نگاهی نو به محوطه‌ی شهداد و اشیاء به‌دست آمده از آن بیاندازیم. در اینجا به ارزیابی نتایج کاوش‌های محوطه‌ی شهداد و به‌طور ویژه به گورها، سفال و اشیاء سنگی آن پرداخته شده است. یکی از اهداف اصلی این پژوهش این بود تا موقعیت تمامی گورها به‌طور دقیق مشخص گردد؛ همچنین گاهنگاری درون استقراری شهداد مشخص شود تا ارتباط گاهنگاری بخش‌های مختلف کاوش شده معین شود. در این راستا، در این پژوهش دو پرسش اساسی مطرح گردید؛ نخست این‌که، براساس گاهنگاری مقایسه‌ای، به‌طور کلی محوطه‌ی شهداد به چه دوره تعلق دارد و هر بخش از شهر عصر مفرغی نیز مربوط به چه دوره‌ای است؟ پرسش دوم این‌که، براساس نمونه‌های سفالی و سنگی برهمکنش‌های فرهنگی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای شهر عصر مفرغی شهداد به چه صورت بوده است؟ براساس مطالعه‌ی داده‌های به‌دست آمده از کاوش‌ها، شهر شهداد در نیمه‌ی دوم هزاره‌ی سوم قبل‌ازمیلاد و به‌ویژه اواخر این هزاره، دارای نزدیکی فرهنگی با دیگر محوطه‌های جنوب‌شرق ایران از دشت سیستان گرفته تا حوزه‌ی فرهنگی هلیل‌رود و حوضه‌ی رود بمپور بوده است. این پژوهش نیز نشان داد که شهداد با مناطق مختلف خاور نزدیک و میانه از بین‌النهرین و جنوب‌غرب ایران تا آسیای مرکزی و دره‌ی سند و جنوب خلیج‌فارس نشان در ارتباط بوده است. درنهایت جایگاه و اهمیت باستان‌شناسی محوطه‌ی شهداد به‌عنوان یکی از مراکز شهری اولیه در فلات ایران در چرخه‌ی برهمکنش هزاره‌ی سوم قبل‌ازمیلاد جنوب‌غرب آسیا مورد بررسی قرار گرفت.