بنای ساسانی روئه بر کرانه‌های سیمره

Abstract

ویژگی‌های طبیعی و زیست‌بومی رود سیمره بر روند شکل‌گیری و تطور استقرارهای انسانی در طول تاریخ تأثیری انکارناپذیر داشته است. در طول یک دهه‌ی گذشته‌ی پژوهش‌های باستان‌شناسی در حوضه‌ی آبگیر سیمره، یافته‌های بسیار و مدارک ارزشمند برای بررسی‌های تحلیلی در حوزه‌های گوناگون سفال، معماری و دست‌ساخته‌های متنوع فرهنگی به‌دست آمده است. در نتیجه‌ی یکی از بررسی‌های روشمند باستان‌شناختی در محدوده‌ای موسوم به «تنگه کافری» در حاشیه‌ی رود روئه، بخش‌هایی از عناصر ساختاری بنایی بر بستر صخره‌‌ای کوه‌مله‌روته بر تراسی از دوران سوم زمین‌شناسی و در شیب تند مشرف به رودخانه‌ی روئه آشکار شد. مجموعه‌ی شواهد موجود و ارزیابی‌های مبتنی‌بر بررسی اولیه مدارک سفالی، مستندنگاری آثار ساختمانی و مشاهده و درک بارزه‌های محیطی ضرورت شناخت را در روند طرح مسائلی چون تاریخ‌­گذاری و اهمیت و نقش معماری شناخته شده در بستر و بافتار فرهنگی خاص آن و نسبت‌­اش با اقلیم و جغرافیای منطقه که از اهداف این پژوهش بود؛ بنابراین بر این اساس در پی آنیم که گذشته از ارزیابی کارکرد و قدمت نویافته‌­های ساختمانی به پرسش­‌هایی چون: چرایی جایگاه این بنا در چشم‌انداز محوطه­‌های هم‌دوره در حوزه‌ی فرهنگی سیمره؛ چگونگی ماهیت بنا از نظر کاربری معماری آن در ارتباط با سایر بناهای هم‌دوره در منطقه؟ چگونگی کیفیت بنا و ارتباط بالقوه‌ی آن با سایر محوطه‌های هم زمان در منطقه؟ بپردازیم که کاوشی هدفمند را در پی‌آورد. نتایج اولیه مؤید انطباق ساختارهای معمارانه بر طرحی نظام‌مند، نقشه‌ای دقیق و سبکی شناخته شده از دوره‌ی ساسانی و دلالت‌های برآمده از وارسی مدارک سفالی در تأیید این تاریخ‌گذاری است. از طرفی، موقعیت جغرافیایی و موضع راهبردی محدوده و ناحیه‌ی کندو‌کاوها، حاکی از رویارویی با یکی از مسیرهای مهم ارتباطی میان‌رودان و عیلام باستان و نقش حیاتی این تنگه در راهیابی از حاشیه‌ی رود سیمره به دره‌شهر و سپس به لرستان است. از همین‌رو استنباط انگیزه‌های ارتباطی، مبادلاتی و جابه‌جایی‌های اجتماعی برای برپایی این ساختارهای بین راهی دور از ذهن نیست؛ ضمن این‌که عواملی چون: پیچیدگی نقشه، تنوع فضا، کیفیت مصالح و گستره‌ی احتمالی ساخت‌و‌سازها وجود حاکم‌نشینی محلی در لوای حکومت ساسانی را ممکن و بایستگی‌های ناظر بر تداوم کاوش‌ها را بی‌تردید می‌سازد.