طبقه بندی و تحلیل گونه شناختی سفال عصر مفرغ تپه گریران الشتر

Abstract

سفال در دسترس‌ترین و فراوان‌ترین مواد فرهنگی محوطه‌های باستانی را تشکیل می‌دهد که به‌واسطه آن، می‌توان به ادوار فرهنگی موجود در سایت‌های مورد مطالعه، بدون کاوش دست یافت. در این جستار به‌مطالعه و بررسی "سفال‌های" مرتبط با عصر مفرغ تپه «گریران» دشت الشتر که از طریق بررسی‌های پیمایشی به‌دست آمده‌اند، پرداخته و سپس با حضور سفال‌های مفرغ قدیم تا جدید، رویکردی نو به گاهنگاری این تپه و دشت الشتر صورت می‌پذیرد. تپه گریران در بخش شمالی الشتر، در شمال استان لرستان واقع شده است؛ این تپه با وسعت 13 هکتار، دارای ادوار مختلف فرهنگی از هزاره چهارم ق.م. تا دوره اسلامی است. در دشت الشتر بالغ بر 26 محوطه مربوط به عصر مفرغ شناسایی شده‌اند که بزرگ‌ترین محوطه آن تپه گریران است و با توجه به دارا بودن تسلسل سه دوره مفرغ قدیم تا جدید، می‌تواند گره‌گشای مطالعات عصر مفرغ و گاهنگاری آن در منطقه مورد مطالعه باشد. در این جستار 102 نمونه سفال دوره مفرغ تپه گریران مورد مطالعه قرار می‌گیرد. سفال‌ها جهت گونه‌شناسی ابتدا براساس نمونه‌های شاخص شناخته شده‌ی دوره مفرغ زاگرس‌مرکزی در چهار گروه سفال‌های نخودی، قرمز، آجری و قهوه‌ای دسته‌بندی شده؛ سپس تک به تک سفال‌ها با نمونه‌های مشابه در مناطق همجوار، مقایسه، تحلیل و گاهنگاری می‌شوند. در این راستا، در درجه اول از «گودین‌تپه» به‌عنوان مرجع مقایسه و گاهنگاری همواره استفاده گردیده، اما به‌منظور تقویت گونه‌شناسی سفال‌ها،‌ از سایر محوطه‌های شاخص همجوار نیز، بهره گرفته شده است. به‌جهت برخی محدودیت‌ها سعی گردیده تا از بین چندین نمونه سفال مشابه به‌دست آمده از تپه گریران، حداقل یک نمونه را در تحلیل و گاهنگاری به‌کار گرفته شوند.