محوطه ها و استقرارهای اشکانی جزیره ی قشم

Abstract

برای مدت‌ها هیچ محوطه‌ای مربوط به دوره‌ی اشکانی در سواحل ایرانی تنگه‌ی هرمز شناسایی نشده بود، اما در سال‌های اخیر همان‌طور که دانش ما از سفال دوره‌ی اشکانی سواحل خلیج‌فارس بیشتر شده، شمار زیادی محوطه مربوط به دوره‌ی اشکانی به‌خصوص در سواحل تنگه‌ی هرمز و جزیره‌ی قشم شناسایی و ثبت شده است. در بررسی‌های انجام گرفته در جزیره‌ی قشم 23 محوطه شامل محوطه‌های پس‌کرانه‌ای دور از ساحل، محوطه‌های ساحلی، و محوطه‌های گورستانی شناسایی شد. بر اساس این بررسی‌ها به‌نظر می‌رسد در دوره‌ی اشکانی بر تعداد محوطه‌ها و جمعیت قشم افزوده می‌شود، ولی الگوی مکان‌گزینی محوطه‌ها با دوره‌های قبل تفاوتی نمی‌کند و تنها تفاوت در تمرکز بیشتر محوطه‌های دوره‌ی اشکانی در دشت توریان و سواحل جنوبی جزیره‌ی قشم (اطراف روستای بَنگالی) است. مناطقی از قشم که تا اندازه‌ای غیر مسکونی بود، به‌خصوص بخش‌های غربی، در دوره‌ی اشکانی مسکونی شد و در دشت توریان که متراکم‌ترین محوطه‌های هزاره‌ی سوم تا هخامنشی دیده می‌شد، در این دوره نیز همان تراکم را حفظ کرد. در واقع در این دوران با توجه به گسترش جمعیت، غیر از مناطقی که در دوره‌های قبل مسکونی بودند، در بخش‌های دیگر منطقه نیز سکونت صورت گرفته است. هم‌چنین با تحول و گسترش تجارت و امکانات کافی در استفاده از منابع آبی و زیست محیطی، بخش‌های ساحلی نیز مسکونی شده است. در دوره‌ی پارتی، اندازه‌ی محوطه‌ها نسبت به گذشته بزرگ‌تر شده‌اند. تمامی استقرارهای این دوران به شکل روستاهای کوچک و بزرگ یک‌جانشین و یا محوطه‌های ساحلی هستند و محوطه‌ی بزرگی که ویژگی یک شهر را داشته باشد، در این جزیره شناسایی نشد. در این دوره جزیره‌ی قشم از نظر فرهنگی تحت تأثیر جنوب‌شرق بوده به‌طوری‌که، سفال‌های شاخص جنوب‌شرق (خشن سیاه رنگ، منقوش دو یا چند رنگ با پوشش قهوه‌ای و قرمز) از سطح محوطه‌ها به‌دست آمد.