آیکونوگرافی نماد پلنگ و مار در آثار جیرفت

Abstract

برخی آثار باستانی، حامل ارزش‌ها و پیام‌های نهادینه‌ایست که بر اساس باورها و اعتقادات بشر کهن، در قالب آثار هنری و در تار و پود نقش‌های آن‌ها، تجسم یافته‌اند و برای درک معنایی این نقوش کهن، نیاز به شناخت مؤلفه‌های نمادینی است که زمانی، چون زبان کلامی، معنایی مشخص در فرهنگ‌های کهن داشتند و به نوعی بازنمودی از باورهای اسطوره‌ای بودند. در این راستا آیکونولوژی می‌کوشد تا مؤلفه‌های نمادین را که به‌صورت مکرر و مسلط و بر اساس فرهنگ‌های گوناگون، بازنمایی یافته‌اند، با ارایه‌ی روشی علمی تفسیر نموده، و معنای این مولفه‌ها را روشن و بر اساس تحلیل و رده‌بندی آیکونوگرافیک آن‌ها، به ارزش‌های نمادین فرهنگی دست یابد. مؤلفه‌های نمادین در نظام نمادین زبانی به شکل کلامی، تصویری و یا رفتاری خود را باز می‌نمایند و اگرچه آیکونولوژی پژوهشی درباره‌ی محتوای تصاویر است، اما اساساً درپی ارتباط این مؤلفه‌ها در نظام گسترده‌تر نمادین فرهنگی است. این مقاله می‌کوشد به یاری روش آیکونوگرافی به درک معنایی نقش نمادین پلنگ و مار در دست ساخته‌های سنگ کلریتی جیرفت (هزاره سوم ق.م) بپردازد. دراین راستا، پیش از هر چیز نیاز به درک بافت فرهنگی این دوران و شیوه‌های بازنمود باورهای آن است. به‌همین منظور از طریق آیکونوگرافی به باور مسلط ایزدبانوی بزرگ در این دوران و تأثیر و تأثر چنین باوری در نقش‌مایه‌های تصویری به‌ویژه نقش پلنگ و مار خواهیم پرداخت.