مطالعۀ نقوش سفالینه‌های معاصر روستای کلپورگان سراوان با رویکرد انسان‌شناسی هنر

Abstract

سفالینه‌های روستای کلپورگان سراوان به‌عنوان میراث‌دار هنر کهن و ارزشمند سفالگری در سرزمین بلوچستان ایران مطرح‌اند. این سفالینه‌ها، از گذشته تا حال، صرفاً به‌دست زنان هنرمند این منطقه ساخته می‌شوند و متأثر از باورها و اعتقادات قوم بلوچ، هم‌چنین روان زنانۀ هنرمند، دارای فرم‌ها و نقوشی منحصر‌به‌فردند که اگر چه در نگاه اول ساده و ابتدایی به نظر می‌رسند اما از لحاظ تجسمی و بصری دارای ساختاری منسجم بوده و جدا از آن دارای معانی و مفاهیمی‌اند که لازم است مورد بررسی قرار گیرد. هدف از این مقاله مطالعۀ انسان‌شناختی سفال این منطقۀ غنی از ارزش‌های فرهنگی است تا از این رویکرد بتوان به شناخت و دسته‌بندی نقوش تزیینی سفالینه‌های معاصر روستای کلپورگان دست یافت. از این روی این پژوهش به‌دنبال پاسخگویی به این پرسش اصلی است که سفالینه‌های معاصر کلپورگان از منظر زیبایی‌شناسی و معناشناسی دارای چه ویژگی‌ها و شاخصه‌هایی هستند. با توجه به رویکرد انسان‌شناسی هنر، در این پژوهش روش تحقیق به‌صورت توصیفی-تحلیلی از نوع مردم‌نگاری است و فرایند انجام تحقیق شامل روش مردم‌نگاری به‌عنوان روش تحقیق و روش میدانی به عنوان روش گردآوری اطلاعات می‌باشد. از جمله یافته‌های این پژوهش می‌توان به تفسیر سه بعد مهم زیبایی‌شناسی، کارکرد‌شناسی و معناشناسی در سفالینه‌های کلپورگان اشاره کرد که در قالب شاخصه‌هایی مانند فرم، بازنمایی، کارکرد و سبک معنا پیدا می‌کند. نقوش سفالینه‌های کلپورگان براساس این مطالعۀ فرهنگ‌بنیان،کارکردهای نمادین، ارجاع از طبیعت، هویتی و آیینی و مذهبی داشته و براساس الگوهای زیبایی‌شناختی از گذشته‌های دور تاکنون و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند. جنسیت به‌عنوان یک عامل مهم و اساسی در فرایند کنش سفالگری و نقوش آن قابل طرح است.