بررسی سورۀ « عَبَس‌» از دیدگاه سبک‌شناسی گفتمانی میشل فوکو

Abstract

چکیده نظریۀ سبک‌شناسی گفتمانی در پی بررسی زیبایی‌های منحصر به فرد چینش کلام در متون برجسته و هنری است. سبک‌شناسی گفتمانی، نگرشی است در باب رابطۀ محتوای متن با بیرون متن، که مستقیما تحت نفوذ اندیشۀ میشل فوکو به وجود آمد. این برخورد زبان‌شناختی، در متن‌های ادبی به مقولاتی فراتر از جمله، مانند: پیوستار معنایی، سبک نحوی جمله ها ، کنش گفتاری، بافت، نظم ساختارهای خودِ متن و بسامد کنش‌ها و جمله‌ها می‌پردازد. سبک نحوی جمله‌ها و کنش‌ گفتاری سورۀ عبس، رابطۀ مستقیمی را با پیوستار معنایی و بافت موقعیتی برقرار کرده است؛ به گونه‌ای که با تغییر بافت موقعیتی، سبک نحوی جمله‌ها و کنش گفتاری آن نیز تغییر می‌یابد و نکتۀ دیگر، اینکه با تطبیق کنش‌ها و سبک نحوی جمله ها با بلاغت کلاسیک عربی در علم معانی که توجه به اقتضای حال را شرط اصلی بلاغت شمرده شده است، در یک راستا می‌باشد و کنش‌های کلامی کاملا درست و به جا با مقتضای حال به کار رفته‌اند. در این جستار، می‌توان به عوامل موثر محیطی در نازل شدن این سوره و تاثیر عوامل محیطی بر کنش‌های کلامی، پیوستار دستوری و معنایی به کار رفته در جملات را بهتر جویا شد و به درک صحیح‌تری از نازل شدن سورۀ عبس که به سبک و سیاق ادبی ویژه‌ای نازل شده است، دست یافت.