بررسی برخی از لغزش‌های تفسیری میبدی پیرامون سوره یوسف در نوبت سوم کشف‌الاسرار

Abstract

رشید­الدین میبدی مؤلف معروف­ترین تفسیر بر مذاق صوفیانه، در «النوبة الثالثه» نگاه عرفانی و هنری به آیات قرآن و قصه­های پیامبران دارد و آن­ها را به یاری رموز و تأویل­های صوفیانه تفسیر کرده است. در این میان ،داستان حضرت یوسف به دلیل تنوع موضوعات و صحنه­ها و قرار گرفتن شخصیّت­ها در موقعیت­های مختلف ، یکی از عرصه­های مناسب برای شکل­گیری تأویل­ها و استنباط­های صوفیانه است. گاهی وقایع مطرح شده در این قصه بر معانی و مفاهیمی فراتر از ظاهر و صورت واقعه دلالت می­کند و همین ویژگی دست مایۀ عارف صاحب ذوقی چون میبدی گشته و موجب آن شده است که وی بر اساس ذوق و سلیقۀ خود به تأویل­هایی دست بزند که گاه چندان با مضمون این داستان و مطابق آنچه در قرآن آمده است همگون و همساز نباشد. به همین دلیل تفسیر­ها و تأویل­های وی به رغم زیبایی­ها و جاذبه­هایی که دارد گاه با لغزش­ها و ابهام­هایی همراه است و به ندرت می­توان برای برخی از آن­ها به صورت مستقیم، محملی قرآنی یا حدیثی معتبر یافت. این مقاله کوشیده است تا با نقد و بررسی آراء و نظرات میبدی در نوبت سوم کشف­الاسرار، ضمن تبیین موارد لغزشی، تفسیر صحیحی از آیات مورد بررسی ، با کمک از متن قرآن و نیز تفاسیر معتبر دیگر ارائه دهد.