در شناخت شعر حیران دُنبُلی و دیوان دست‌نویس او

Abstract

یکی از شگفتی­­های تاریخ شعر زنان، چگونگی سرایش شعر توسط زنانِ شاعر در جامعه­ای با بافت سنتی و محدود­کننده است، جامعه­ای که زنان در آن حق دستیابی به سواد و دانش را نداشتند ولی همزمان با مردانِ شاعر شعر سروده­اند! در گذار تاریخ شعر برخی از آنها به شهرتی نه چندان در خور رسیده­اند و برخی ناشناس مانده­اند. یکی از ناشناخته­ترین زنان شاعر در تاریخ ادبیات فارسی شاعری است با تخلص حیران که همزمان با دورۀ پادشاهان قاجاریه ( سدۀ 13ق) در آذربایجان می­زیست. او نخستین و تنها زن شاعر دوزبانه است که نسخۀ خطی منحصر به فرد دیوان شعر او با خط شاعر موجود است. دیوانی حدود 3580 بیت شعر که 430 بیت آن به زبان ترکی آذری و 3150 بیت آن به زبان فارسی است. این ویژگی زبانی در تاریخ شعر زنان بی­مانند است. حیران از شاعران سبک بازگشت ادبی و غزل­سرایی است که بُن­مایۀ اشعار او عشق، جدایی و اندوه دل­سپردگی است. با معرفی این شاعر و نقد ادبی و جامعه­شناختی اشعار او، ویژگی­های سبکی، زمینۀ معنایی، محتوای اشعار غنایی و نظام اندیشگی او توصیف و تحلیل می­شود و از این رهگذر جایگاه و سهم این شاعر در تاریخ شعر زنان مشخص می­گردد.