تحلیل محتوایی روزنامۀ حشرات‌الارض

Abstract

روزنامۀ طنزِ انتقادی <em>حشرات‌الارض</em> توسط میرزاآقا بلوری طی سال‌های 1326 تا 1329ه.ق در تبریز منتشر می‌شد. این نشریه در دورۀ استبداد صغیر روزنامه‌ای بود که با استفاده از کاریکاتور انتقادی و طنز منتشر می‌شد. مطالب آن بیشتر از زبان غفار وکیل (دیوانۀ بازارگرد) و به‌صورت شعر طنزگونه چاپ و کاریکاتورهای آن به دست حسین طاهرزادۀ بهزاد کشیده می‌شد. کاریکاتورها بیشتر در انتقاد از پادشاه ضدمشروطه، سوءاستفاده والیان از مناصب و فساد مالی آنان بود. بعضی طرح‌ها به مداخلات بیگانگان در امور ایران اشاره دارد. پیام طرح‌ها عموماً آگاهی‌بخشی به مردم برای آشنایی با حقوق خود و مسئولیت‌های حاکمان قاجار بود. برای نخستین بار با زبان حیوانات، جریانات اجتماعی و سیاسی آذربایجان و ایران را افشا و از مشروطه، برقراری قانون و عدالت حمایت می‌کرد. این مقاله با تکیه بر مندرجات و کاریکاتورهای روزنامه <em>حشرات‌الارض</em> و منابع دیگر با روش تحلیل محتوا، سعی دارد گفتمان حاکم بر این روزنامه را در یکی از حساس‌ترین سال‌های تاریخ ایران عصر مشروطه در مقابله با استبداد روشن سازد.