اثر ضد‌قارچـی چنـد اسانس گیاهـی بر قارچ عامل پوسیدگی ریشه و طوقه گوجه‌فرنگی Phytophthora parasitica L در شرایط آزمایشگاهی و گلخانه‌ای

Abstract

پوسیدگی فیتوفتورایی ساقه و ریشه گوجه­فرنگی <em>Phytophthora parasitica </em>L<strong><em>.</em></strong> یکی از مهم­ترین بیماری­‌های خاکزاد گوجه­فرنگی می­باشد. این بیماری در دهه اخیر در مزارع و گلخانه­های جنوب شرق استان تهران (ورامین) گسترش یافته است. تاکنون کنترل این بیماری با استفاده از ترکیبات شیمیایی موفق­آمیز نبوده؛ علیرغم تأثیرکنترل بیولوژیک و یا بکارگیری ارقام مقاوم در کاهش بیماری، ولی به نظر می­رسد تحقیق و بکارگیری ترکیبات طبیعی به ویژه اسانس‌­های گیاهی، علاوه بر کاهش بیماری اثرات مفید زیست محیطی را به‌همراه داشته باشد. دراین مطالعه اثر اسانس هشت گیاه آویشن، زیره، مرزه، پونه، نعناع، ترخون، زینان، رازیانه و قارچکش ریدومیل-مانکوزب به عنوان تیمار شاهد در شرایط آزمایشگاهی در پنج غلظت 60، 120، 240180 و 300 پی پی ام بر روی سرعت رشد و بازدارندگی از رشد قارچ عامل بیماری در محیط کشت PDA در قالب طرح کاملاً تصادفی بررسی شد. آزمایشات گلخانه­ای با ده تیمار شامل اسانس‌­های موفق آویشن، پونه و زیره به غلظت 2/0 و 3/0 در هزار به همراه قارچکش روال تی اس1 و 5/1 در هزار و شاهد سالم و آلوده به قارچ <em>P. parasitica</em> در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکراراجراء شد. اسانس­‌ها و قارچکش به بستر ریشه گیاهچه‌­های گوجه­فرنگی در مرحله دو برگی افزوده شدند. آماربرداری از درصد شدت بیماری مطابق الگوی کوئسادا<em>-</em>اوکامپو و هاوسبک چهار هفته بعد از مایه­زنی انجام شد. اسانس‌­هایی‌که در شرایط آزمایشگاهی بیش­ترین درصد بازدارندگی از رشد را داشتند به ترتیب آویشن (28/79 درصد)، پونه (85/72 درصد)، زیره (95/69 درصد)، نعناع (70/60 درصد)، ترخون (70/60 درصد) و زینان (60 درصد) بودند و حداقل غلظت بازدارندگی EC₅₀ از رشد میسیلیومی قارچ مربوط به اسانس آویشن، زیره و پونه در غلظت180 پی­پی­ام بوده است. نتایج تجزیه واریانس تحقیقات گلخانه­ای نشان­دهنده اختلاف معنی­دار بین تیمار­ها در سطح احتمال 1% بود. در مقایسه میانگین‌­ها با آزمون دانکن، اسانس آویشن به ترتیب با 65/1 و 31/1 شدت شاخص بیماری نزدیک­ترین شاخص بیماری با تیمار­های قارچکش ریدومیل-مانکوزب و شاهد سالم با 18/0 شاخص شدت بیماری بود و بهترین تأثیر در کاهش بیماری را داشت.