محرومیت‌های سیاسی- اجتماعی؛ بستر جامعه‌شناختی افراط‌گرایی معاصر

Abstract

پژوهش حاضر به تحلیل محرومیت‌های سیاسی و اجتماعی کلانی می‌پردازد که به‌لحاظ عینی، بستر رشد اندیشه‌ی خشونت‌گرا در جهان عرب معاصر را فراهم آورده و موجب جذب بخشی از جامعه به‌سمت افراط‌گرایی شده است. بدین‌منظور برمبنای ظرفیت نظریه‌های محرومیت نسبی، بدین نتیجه دست یافته‌ایم که محرومیت از ارزش‌های معطوف به قدرت (وضعیت مشارکت سیاسی)، ارزش‌های بین‌الاشخاصی (وضعیت جامعه‌ی مدنی) و ارزش‌های مادی (وضعیت فقر، آموزش و حاشیه‌نشینی) منجر به ایجاد شکاف بین انتظارات ارزشی و توانایی‌های ارزشی بخشی از جامعه می‌شود و محیط مناسبی را برای جریان‌های افراط‌گرا می‌آفریند. وضعیت اجتماعی جهان عرب به‌لحاظ ارزش‌های مادی نشان‌گر فاصله‌ی معنادار میان وضع موجود و انتظارات ارزشی شهروندان است. تحلیل جریان‌های خشونت‌گرای معاصر در جهان عرب - مانند داعش و القاعده - صرفاً زمانی صائب است که علاوه‌بر تحلیل مؤلفه‌های فکری، به بسترهای اجتماعی-سیاسی این جریان-ها نیز توجه شود.