شبکه ولاء؛ طرحی از الگوی جامعه قرآنی از منظر آیت‌الله محمدمهدی آصفی

Abstract

«شبکه ولاء» از مفاهیم بدیعی است که آیت‌الله محمدمهدی آصفی با هدف ترسیم یک جامعه آرمانی اسلامی از قرآن کریم استخراج کرده است. شبکۀ ولاء را بر اساس نظریه سیستمی می‌توان به‏مثابه یک سیستم متشکل از ساختارهای ترسیم‏شده و کارکردهای تعریف‏شده‌ای دانست که در طریقی خاص و برای نیل به غایتی ویژه‌ جهت‌دهی شده است. آیت‌الله آصفی از ساختار این سیستم به «خطوط» تعبیر و با بهره‌گیری از روایات، این سیستم را دارای ساختاری سه‌وجهی تعریف کرده است: خطوط طولی ناظر بر رابطه فرد مسلمان با مجموعه‌ای از رهبران و اولی‌الامر است که به حاکمیت الهی می‏انجامد. خطوط عرضی بیانگر ارتباط انسان مسلمان با جماعت مسلمین در این جامعه آرمانی است. خطوط عمقی مبیّن ارتباط فرد مسلمان با عمق تاریخ و تمدن و سیرۀ اولیا و اوصیاست. علامه آصفی برای تعریف نوع روابط تعیین‌شده میان ساختارها (خطوط) در درون شبکه ولاء، از دو مفهوم قرآنی بهره گرفته است: «سلام» و «نصیحت» که کارکردشان، پیوند دادن میان ساختارها و زیرساختارها برای دستیابی انسان مسلمان به غایت پیوند و ولای الهی است. نکته شایان ذکر اینکه، اساساً کنشگر محوری در شبکۀ ولاء، انسان مسلمان است و مرزبندی این سیستم بر مرزهای عقیدتی ابتنا یافته است و به همین دلیل، ولاء برای ارتباطات انسان مسلمان تعریف شده است و در مقابل، مفهوم برائت در قبال کافران معنا پیدا می‌کند.