وحدت یا دوگانگی روح و نفس ناطقه انسانی در عقل و نقل

Abstract

یکی از موضوعات مربوط به مباحث نفس وحدت یا دوگانگی نفس و روح در فلسفه و متون شریعت است؛ آیا نفس ناطقة انسانی همان روح است که در متن کتاب و سنت از آن یاد می‌شود یا اینکه این دو غیر از همدیگرند؟ ما در این نوشتار بر آنیم تا ضمن بررسی اصطلاحات نفس و روح در حوزة عقل و نقل شواهدی بر وحدت آنها ارائه کنیم. در روایات، به روح مادی که در بدن انسان است و با فعلیت بدن حاصل می‌شود، روح‌الحیات یا روح‌الحَیَوان اطلاق شده است. بر اساس روایات مذکور، انسان دو نفس یا دو روح دارد: روحی که فعلیت بدن به آن است و بدون آن بدن حیات نباتی‌اش را نیز از دست می‌دهد و روحی دیگر که روح‌العقل نام دارد که با نفخ آن در کالبد انسان، حیات او شکل می‌گیرد. از سویی دیگر، به اعتقاد حکما نفس ناطقة انسانی نیز عامل امتیاز انسان از سایر انواع حیوانی و جسمانی است، به گونه‌ای که حیات انسانی با آن شکل می‌گیرد. از این دو نکته می‌توان به خوبی نتیجه گرفت که روح نفخ‌شدة قرآنی که در روایات با نام روح‌العقل ذکر می‌شودهمان است که در فلسفه از آن به نفس ناطقة انسانی یاد می‌شود.