دانش بومی جوامع محلی پیرامون گیاهان خوراکی خودرو در مراتع زبرخان نیشابور

Abstract

یکی از روش‌های مورد استفاده برای پاسخگویی به دغدغه‌های انسان در جامعه‌ی امروز، رجوع به دانش تجربی گذشتگان و بهره‌گیری از خرد‌تجربی انباشته و تاریخی بهره برداران محلی است. از جمله این دانش‌های ارزشمند، دانش بومی گاه منحصربفرد شناسایی گیاهان خودروی خوراکی و شیوه‌های مصرف آنها در جوامع محلی است. لذا تحقیق حاضر با هدف آشنایی و مستندسازی فرهنگ استفاده سنتی از گیاهان خوراکی مراتع زبرخان واقع در استان خراسان رضوی صورت گرفت. در این مطالعه باور‌ها و دانستنی‌های سنتی مردم پیرامون گیاهان در قالب مصاحبه‌ی آزاد به صورت گروهی و انفرادی، مشاهده‌ی مشارکتی، حضور‌های مستمر و پی‌درپی در طی سال‌های 96-97 گردآوری گردید. شیوه‌ی انتخاب افراد جهت مصاحبه به روش هدفمند و به صورت گلوله برفی بوده است. مصاحبه‌ها با محوریت نام محلی گیاهان، فرم رویشی، نحوه‌ی برداشت، اندام مورد استفاده، نحوه‌ی مصرف و خواص گیاهان مطرح و مصاحبه تا جایی ادامه پیدا می-کرد که پاسخ‌های تکراری ثبات و صحت مصاحبه را محقق می‌ساخت. در نهایت از اطلاعات کسب شده از شیوه‌های متفاوت مصاحبه فیش برداری شده و استخراج مفاهیم کلیدی بر اساس هدف تحقیق صورت پذیرفت. یافته‌ها نشان داد که اغلب گونه‌های شناسایی شده به جز مصارف خوراکی، واجد مصارف چند منظوره دارویی و تامین علوفه دام بوده و به جز تامین نیازهای خوراکی و دارویی سالیانه خانوار در تامین بخشی از معیشت ساکنین از طریق جمع آوری و فروش یا تامین علوفه دام، دخیل هستند. نتایج این تحقیق و یافته‌های آن می‌تواند بسترساز تحقیقات آتی در زمینه توسعه دانش غذایی و مدیریت مراتع از طریق اصلاح و احیاء آنها با گیاهان خوراکی و دارویی مورد استقبال مردم در مناطق مشابه باشد.