مدلسازی معادله ساختاری ( SEM) : :آشنایی با کاربردهای برنامه لیزرل (LISREL) در تحقیقات اجتماعی

Abstract

به اعتقاد بسیاری از محققان ، مدل لیزرل در ترکیب با شیوه های اقتصاد سنجی و روان سنجی توانسته به این انتقاد کلاسیک از تحقیقات اجتماعی مبنی بر ناتوانی این تحقیقات در ایجاد پیوند میان ساخت نظریه و آزمودن نظریه ، پاسخ قانع کننده ای ارائه دهد. قدر مسلم، آشنایی محققان علوم اجتماعی با این برنامه و توانمندی های آن می تواند دیواری را که محققان کمی گرا از رگرسیون بنا نهاده اند، فرو ریزد و مقاله حاضر در ابتدا به معرفی مدل سازی معادله ساختاری و سپس به مقایسه آن با دیگر شیوه های چند متغیره نظیر رگرسیون و تحلیل عامل می پردازد، سپس شیوه های گوناگون مدل سازی معادله ساختاری معرفی می شود و از آن میان، تحلیل های مبتنی بر برنامه لیزرل مورد تاکید قرار میگیرد. موارد کاربرد برنامه لیزرل در برآورد مدل های علی گوناگون (نظیر رگرسیون چند متغیره، تحلیل مسیر با متغیرهای مستقیما سنجیده شده، تحلیل مسیر با متغیرهای پنهان و تحلیل عامل تاییدی ) معرفی و سپس مثال های از هر یک از این موارد مطرح می گردد. پس از تثبیت ضرورت به کارگیری برنامه لیزرل، مراحل مختلف استفاده از این برنامه به شرح زیر معرفی گردیده است. ۱- بسط مدلی مبتنی بر نظریه، ۲- ساخت نمودار مسیر براساس روابط علی، ۲- تبدیل نمودار مسیر به مجموعه ای از معادلات ساختاری ، ۴- انتخاب ماتریسی داده ها و برآورد مدل پیشنهادی، ۵ - ارزیابی ویژگی های مدل، 6-ارزیابی نتایج مربوط به درجه تناسب مدل با داده ها، و 7- اعمال تغییرات پیشنهاد شده از سوی برنامه، البته در صورت وجود توجیه نظری، در بخش پایای مقاله برخی از انواع تحلیل هایی که با استفاده از مدل سازی معادله ساختاری صورت گرفته و دارای کاربرد بیشتری نیز هستند، معرفی شده اند.