تجربه پرسه‌زنی و باز شکل‌دهی فضاهای همگانی شهری - جمال محمدی* امید جهانگیری** یوسف پاکدامن

Abstract

<br />پرسه‌زنی که بر اثر پیوند ناموزون عناصر سنتی و مدرن در زندگیِ روزمره فرد ایرانی پروبلماتیک شده است، اکنون نشانه‌ای است با دلالت‌های معنایی گوناگون که در عرصه‌های گوناگون شهری به انحاء گوناگون خود را نمایان می‌سازد. پرسه‌زنی کنشی معطوف به ساختن فضایی فرهنگی و مقاومتی در برابر عناصرِ فرهنگِ مسلط است. تلاش پژوهش حاضر واکاویِ ژرفِ تجربه پرسه‌زنی در فضاهای همگانیِ شهر سنندج است. این که پرسه زنان (جوانان) چه درکی از کنش پرسه‌زنی در این فضاها دارند؟ چگونه تعامل‌ها، لذت‌ها، معناها و تجربه‌های خود را در این فضاها شکل می‌دهند؟ چگونه با استفاده از این فضاها به خرده‌فرهنگ خاص خود شکل می‌دهند؟ چگونه در برابر فرامین فرهنگ رسمی مقاومت می‌ورزند؟ در بخش نظری منظومه‌ای از آرای زیمل، بنیامین و دوسرتو در باب پرسه‌زنی و فضاهای همگانیِ شهری ارائه‌شده است. در روش‌شناسی نیز با کاربست مردم‌نگاریِ شهری از فن مصاحبه عمیق و مشاهده مشارکتی استفاده‌شده است. نمونه مورد مطالعه بر اساس شیوه نمونه‌گیری هدفمند و نظری انتخاب‌شده است. نتایج نشان می‌دهد که تجربه پرسه‌زنی نزد پرسه زنان معانی گوناگونی دارد که در پنج مقوله بنیانی قابل دسته‌بندی‌اند: <br />1- مستعمره شدن زندگیِ روزمره در فضاهای همگانیِ شهری 2- آفرینش و باز شکل‌دهی فضاهای نمادین به میانجی کنش پرسه‌زنی 3- تمایز پذیری/تمایز زدایی زندگیِ روزمره به‌واسطه پرسه‌زنی 4- کارناوالی شدن زندگیِ روزمره <br />5- پرسه‌زنی در مقام خرده‌فرهنگ شهری. پژوهش حاضر به این نتیجه ختم می‌شود که پرسه‌زنی پراکسیسی اجتماعی است که از طریق آن گفتمان رسمیِ مسلط بر عرصه‌های شهری که سعی در تثبیت و شکل‌دهیِ این عرصه‌ها دارد، به چالش کشیده می‌شود و پرسه زنان به میانجی تسخیر نمادین این عرصه‌ها و خلق نظام معنایی خاص خود سعی در بازشکل‌دهی این عرصه‌های شهری دارند. به‌بیان‌دیگر عرصه‌های شهری صحنه معارضه جویی دو نیروی متفاوت است که یکی سعی در تثبیت گفتمان مسلط و دیگری سعی در بازتولید فضاهای گفتمانی و ارائه خوانش‌های متفاوت در این عرصه‌ها را دارد.