نقد یا نقض گذشته پژوهشی کشور

Abstract

طی سه دهه پژوهشی تاکنون با وجود موفقیت در تولیدات کمی علمی، کیفیت آنها از نظر توسعه مرزهای دانش و اثربخشی نتایج پژوهشی در شاخص‌های توسعه کشور ارتقای مطلوبی نداشته است. چرا همزمان با افزایش تولید مقاله‌ها، به کیفیت آن توجه نشده است؟ چرا همزمان به اثربخشی علم تولید شده بر جامعه بهاء داده نشده است؟ این پرسش‌ها و پرسش‌های دیگر از این‌گونه مواردی است که نگارندگان به آن خواهند پرداخت. در این میان آیا گذشته پژوهشی کشور قابل نقد است یا می‌توان آن را نقض کرد و این‌که آیا در سه دهه پژوهشی کشور به اثربخشی تولیدات علمی در توسعه کشور و نظام مدیریت تحقیقات کشور پرداخته شده است یا خیر. هدف از پژوهش حاضر بررسی سه دهه پژوهش در کشور، بررسی دو دیدگاه متفاوت از گفتمان روز در حوزه پژوهش و آسیب‌شناسی حوزه پژوهش و در نهایت ارائه راهکارهای مختلفی است که می‌تواند مسیر را هموار کند. آنچه مسلم است بررسی کلی دو پارادایم کمی و کیفی نشان از آن دارد که پژوهش‌های ایران در گسترش مرزهای دانش، قابلیت اثرگذاری اندکی بر توسعه جامعه داشته‌اند. بنابراین، ظرفیت‌های موجود پژوهشی کشور این انتظار را ایجاد می‌کند که همزمان با افزایش حمایت مالی از پژوهش، ضمن حفظ روند رو به رشد کمی مقاله‌های علمی؛ نظام پژوهشی کشور به نحوی مدیریت شود که به رشد کیفی مقاله‌ها و نیز ارتقای شاخص‌های توسعه جامعه بپردازد که جوانه‌های آن در چند سال اخیر رشد‌و‌نمو کرده است. ایجاد ساختار‌های مورد نیاز در راستای فناوری و تجاری‌سازی تحقیقات زمینه‌های مناسبی برای تغییر پارادایم و نظام مدیریت پژوهشی کشور فراهم کرده است. واکاوی عمیق‌تر این مسئله نیازمند پژوهش‌های کاربردی گسترده‌تر هم از دیدگاه و نگرش مدیران عالی نظام تحقیقاتی کشور و هم نگرش پژوهشگران خواهد بود.