بنیاد معرفتی ساختار علم کلام

Abstract

مبانی معرفت شناختی علم کلام، موضوع این نوشتار است. از این منظر، اقتضائات فطرت انسان و نیازهای بنیادی آن و اصول عقلیِ ناظر بر حجّیّت نصّ آسمانی، مبادی معرفت شناختی در علم کلام است. برهمین اساس، مادامی که اصل دین و نصّ آسمانی آن، به طور مستدلّ پذیرفته نشود، آنچه از طریق براهینی چون «امکان و وجوب» و «حرکت» حاصل می‌گردد، «علّت العلل» و « محرّک لا یتحرّک» و امثال آن است و بدیهی است که این گونه امور را نمی توان آن خدایی دا نست که در نصوص دینی معرّفی شده است؛ روش منطقی ایجاب می کند که نخست حجّیّت نصوص آسمانی احراز گردد و سپس به کمک عقل و نقل، مسائل کلامی از قبیل وجود خدا، توحید ذات و صفات الهی طرح و بررسی گردد. از این رو، با پذیرفتن ضرورت دین بر اساس مقتضیات فطرت، ازجمله مسأله­­ی مهمّ تکلیف، اصل دین استوار می گردد و بر پایه ی دو قاعده ی «حُسن و قُبح عقلی» و « لطف»، حجّیّت و اعتبار نصّ آسمانی تأمین می شود و بدین طریق، بستر مناسب تبیین مسائل کلامی فراهم می گردد.