بررسی ضرورت دین از چشم‌انداز نظریه‌پردازی ایدئولوژی در اندیشه اجتماعی

Abstract

در حوزه اندیشه اجتماعی، اندیشمندان بسیاری ایدئولوژی را به عنوان نظام ایده‌ها یا باورها و عقاید جوامع در رابطه با دین وفرهنگ تحلیل کرده‌اند. این پژوهش با بررسی برخی نظریات درباره ایدئولوژی به این موضوع می‌پردازد که تعریف ایدئولوژی تحت تأثیر رویکردهای ساختارگرایانه و کارکردگرایانه در علوم اجتماعی منجر به تعریف کارکردی از دین شده است. تعریف‌های کارکردگرایانه به چشم اندازی نظری وابسته‌اند که در صدد تبیین باورها بر مبنای نقشی کارکردی است. بنابراین، یا دین را مساوی ایدئولوژی گرفته‌اند یا هر گونه نظام ارزشی و باورداشتی را که چنین جنبه‌های کارکردی‌ای دارند در این مقوله جای می‌دهند. اما برخلاف رویکردهایی که عمدتاً بر کارکردهای دین تأکید دارند، رویکرد فرهنگی نمادین به شیوه‌ای تفسیری و معناگرا بیان می‌کند که هر جامعه‌ای می‌تواند الگوهای فرهنگی خاص خود را داشته باشد که ممکن است دینی، علمی یا ایدئولوژیک باشد. رویکردهای معناگرا نیز کاشف از حقایق دین نیستند اما می‌توانند با کشف و تفسیر الگوهای فرهنگی به درک عمیق‌تری از باورهای مذهبی مردم دست یابند.