رابطه انسان شناسی و خداشناسی در حکمت خالده با محوریت آرای شوان و سید حسین نصر

Abstract

در قلب تمام سنت‌ها، حکمت خالده‌ وجود دارد که شامل مبانی مابعدالطبیعی، انسان‌شناسی، اخلاق و خداشناسی است. راه‌های مختلف وصول به ذات قدسی خداوند از خودشناسی شروع می‌شود؛ چنان‌که حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه» شاهدی بر این مدعاست. در این مسئله بین شوان (تکمیل‌کننده سنت‌گرایی) و نصر (شارح آثار او) دو اختلاف اساسی وجود دارد؛ از یک سو نصر تأکید می‌کند که هرکس خود را شناخت، پروردگار خود را می‌شناسد؛ اما در اندیشه شوان هرچند وجود ناب و حقیقی پدیدارها و ازجمله حقیقت انسان، خداوند را نیز به ظهور می‌رساند، اما این خداشناسی است که مبنا قرار می‌گیرد و انسان را در درجه دوم اهمیت قرار می‌دهد. با همه این توصیفات، اختلاف میان شوان و نصر جدی است و شاید نتوان به‌آسانی آن را رفع کرد. از سوی دیگر شوان اساساً به مسئله «ولایت» - چنان‌که نصر قائل است - اعتقادی ندارد، اما به الهام افراد قدیس (علاوه ‌بر پیامبران) قائل است.