بررسی تطبیقی خوشۀ همخوانی آغازین در زبان فارسی و عربی

Abstract

زبان‌شناسان اتفاق­ نظر دارند که در زبان عربی، همچون دیگر زبان‌های سامی، خوشۀ همخوانی آغازین وجود ندارد که از آن با تعبیر «عدم ابتدا به ساکن» یاد کرده‌اند. این در حالی است که خوشۀ همخوانی آغازین در زبان فارسی پیش از اسلام به طور قطع وجود داشته است. در این نوشته کوشیده‌ایم که با توجه به تماس دیرپای زبان عربی و فارسی به دو موضوع زیر بپردازیم؛ نخست اینکه زبان عربی در صورت وام‌گیری واژگان فارسی دارای خوشه همخوانی آغازین چه رفتاری نشان داده و چه تغییری در این واژگان ایجاد کرده است. به عنوان نمونه، دو واژۀ «کلید» و «سْتبرگ» را که هر دو پیش از اسلام وارد عربی شده، بررسی کرده‌ایم. دوم این که آیا وزن عروضی فارسی، در تحول خوشۀ همخوانی آغازین و شکستن آن نقشی داشته است؟ بررسی اشعار سده‌های اولیۀ فارسی دری شواهدی دربارۀ چگونگی تحول خوشه­ های همخوانی آغازین در اختیار ما می‌گذارد.