تحلیل کارکرد محتوایی- بلاغی رنگ‌ها در غزل عطار

Abstract

از کارآمدترین ابزارهای آفرینش هنری - ادبی، عنصر رنگ است. با آن‌که حضور این پدیده در گذشتة ادبیات فارسی، تنوع امروزه را نداشت، همواره نقشی مهم و تعیین­کننده در القای مفاهیم به مخاطب و تصویرسازی­های ادبی به‌ویژه در حوزة شعر داشته است. بررسی میزان و نحوة کاربرد انواع رنگ در شعر کهن و معاصر، کوششی راه‌گشا برای ورود به دنیای عواطف و اندیشه­های شاعران و همچنین آگاهی از کیفیت چیرگی آن­ها در استفاده از شگردهای فرمی و ادبی است. بر اساس همین اهمیت، هدف مقالة حاضر، تحلیل کارکرد محتوایی و بلاغی رنگ‌های به کار رفته در غزلیات عطار است؛ شاعری که به عنوان پیرو سنایی و پیشگام مولوی، سهمی بزرگ در درخشش شعر کهن فارسی و از جمله غزل‌سرایی دارد و بررسی غزل­های عاشقانه، عارفانه و قلندری او از این منظر می­تواند به شناسایی بخش مهمی از ذهنیات و ویژگی­های شعری‌اش بینجامد. عطار رنگ را بیشتر در بافت موضوعی- معنایی عاشقانه به کار می­برد. پربسامدترین رنگ­ها در شعر او به ترتیب عبارتند از سیاه، سرخ و سبز. همچنین پرکاربردترین شیوه­های بلاغی- تصویری که عطار در زمینة رنگ از آن­ها بهره می­گیرد، تشبیه و کنایه است.