تحلیل تقابل دوگانه در داستان جمشید برپایة نظریه لوی استروس

Abstract

تقابل دوگانه سازندة بنیادین داستان جمشید است و دو دورة سپاس و ناسپاسی را در این داستان مشخص می‌کند. در ژرف‌ساخت تقابل دوگانة این داستان، دو اصل مهم به نام «پر بهادادن به پیوند خویشاوندی» (OOK) و «کم بهادادن به پیوند خویشاوندی» (UOK) وجود دارد. اصل اول به همة رویدادها در دورة سپاس جمشید، مفهومی مثبت و اصل دوم به همة رویدادها در دورة ناسپاسی او، مفهومی منفی داده است. هر رویدادی در دیدگاه تقابل دوگانة لوی استروس، «اسطوره ـ واج» خوانده می‌شود. در این مقاله داستان جمشید در بُعد هم‌زمانی در دو دورة متقابل و برپایة OOK و UOK، به چهل اسطوره ـ واج تقسیم شده و در جدولی به نمایش درآمده است. این جدول بیانگر آن است که در داستان جمشید به‌طور آشکار دو نوع تقابل «دوگانة علت و معلولی» و «دوگانة تناقضی» وجود دارد. برپایة این دو نوع تقابل، معنای پایانی تک‌تک هر اسطوره ـ واج و معنای کلی دوره‌های متقابل داستان جمشید بیان می‌شود. از تحلیل پایانی تقابل‌های دوگانة داستان این نتیجه به دست می‌آید که چون اسطوره ـ واج‌های دورة ناسپاسی جمشید بیش از دورة سپاس او هستند، پایان داستان به نابودی او و خواری ایرانیان می‌انجامد. آنچه بیان شد چکیده‌‌ای از این پژوهش است که به‌طور گسترده با استفاده از نظریة «تقابل دوگانة لوی استروس» به چند پرسش اساسی دربارة ساختار این داستان در <em>شاهنامه</em> پاسخ می‌دهد.