بررسی و تحلیل پیشه‌های خانوادگی خاقانی و دفاع هنری وی از آن‌ها

Abstract

نظام طبقاتی حاکم بر جامعه‌ روزگار خاقانی سبب می‌شد که با هر فرد با توجه به وضعیت اجتماعی خانواده‌اش برخورد شود. خانواده‌ خاقانی از طبقه‌ فرودست جامعه و از پیشه‌وران بوده‌اند. بنابراین خاقانی از شأن اجتماعی بالایی در جامعه برخوردار نبوده و از طرف مخالفان و رقیبان خود، به همین دلیل سرزنش می شده است. سلاح خاقانی در برابر این حملات، هنر اوست. خاقانی به جای اینکه همچون خودباختگان، گذشته‌ خود را انکار کند و از خاندان خود تبری جوید، دقیقاً برعکس عمل کرده است و با عزت نفسی مثال‌ زدنی به پیشه‌ گذشتگان خود افتخار هم کرده است. در حقیقت این سخنور خلاق، شاعری خود را ادامه‌ پیشه‌ اجداد خود دانسته و به کمک صور خیال آن را توجیه کرده است. این مطلب نه تنها در جای‌جای دیوان خاقانی، مضمون‌آفرین شده بلکه به طور اختصاصی در مثنوی ختم‌الغرایب نمود پیدا کرده است.<br /> <br /> هدف این پژوهش این است که با تحقیق و جستجو در دیوان خاقانی و مثنوی ختم‌الغرایب، شگردهای دفاعی خاقانی در بهره‌گیری هنری از پیشه‌های خانوادگی وی بازیابی و تحلیل گردد. این شاعر خلاق ضمن بازتاب مشاغل خاندان خود و دفاع از این پیشه‌ها، از آن‌ها برای ساخت ترکیبات و مضامین تازه به خوبی بهره ‌برده است.