تحلیل اثرات طرح خروج دام از جنگل بر مردم محلی: مطالعة موردی روستای سیاه‏دره نهاوند

Abstract

هدف کلی پژوهش حاضر بررسی آثار و پیامدهای اجرای طرح خروج دام از جنگل در روستای سیاه‏دره شهرستان نهاوند بود، که به‏صورت کیفی و با استفاده از روش نظریة بنیانی انجام شد. جمع‏آوری اطلاعات از طریق مشاهده نیمه‏مشارکتی و مصاحبه نیمه‏ساختارمند در سال 1394 و در قالب گروه‏های بحث متمرکز صورت گرفت. جامعة آماری تحقیق سرپرستان خانوارهای ساکن روستای مورد مطالعه بودند. نمونه‏گیری تحقیق به‏صورت هدفمند و تا زمان اشباع نظری داده‏ها پیش رفت. پایایی پرشسنامه از طریق یادداشت‏برداری نکات کلیدی مطرح‏شده در مصاحبه‏ها، ایجاد نوعی تعامل دو طرفه با مصاحبه‏شوندگان و سه‏وجهی‏سازی و روایی آن نیز از طریق راهبرد «بازخورد مشارکت‏کننده» تأیید شد. تحلیل اطلاعات گردآوری‏شده از طریق مصاحبه و مشاهده با استفاده از روش‏های تحلیل کیفی و از طریق استخراج، دسته‏بندی، طبقه‏بندی و دستیابی به مفاهیم کلی در قالب روش نظریة بنیانی انجام گرفت. طبق نتایج به‏دست آمده، اثرات خروج دام از جنگل در شش دسته شامل 1) تضعیف و رکود فعالیت‏های دامداری، 2) اثرات مثبت و منفی بر وضعیت مالی روستاییان، 3) پیدایش معضلات اجتماعی در روستا، 4) تضعیف روحیه مشارکتی روستاییان در حفظ جنگل‏ها و مراتع، 5) عدم پایبندی سازمان‏های دولتی به تعهدات طرح، و 6) اثرات سوء روحی و روانی طبقه‏بندی شدند. در پژوهش حاضر، پیشنهادهای برنامه‏ریزی جامع در راستای سامان‏دهی پرورش دام و تلاش دولت برای عملی کردن وعده‏های داده‏شده به جنگل‏نشینان به‏منظور رفع مشکلات اجرایی طرح ارائه شد.