تبیین تحولات نظام زراعی، عوامل و نتایج آن: مطالعه موردی شهرستان ترکمن، استان گلستان، 90-1370

Abstract

نظام زراعی، در قالب پدیده‌ای جغرافیایی، متناسب با شرایط مکانی، اقتصادی و اجتماعی تحول می‌پذیرد. این تحول بر حسب دلایل اولیه به پیامدهایی خاص می‌انجامد. هدف تحقیق حاضر بررسی تحول نظام زراعی، عوامل و عواقب آن بر اساس ویژگی‌های نظام زراعی شهرستان ترکمن در سال‌های 1370تا 1390 است. تغییرات عمده در الگوی زراعی و به­ویژه نوع کشت در قلمرو مورد مطالعه طی این دوره حاکی از جایگزینی تدریجی نظام زراعی پنبه با نظام‌های دیگر و به‌ویژه گندم است. جامعه نمونه تحقیق دهستان جعفربای جنوبی بود. داده‌های مورد نیاز از طریق مصاحبه با نخبگان محلی جمع‌آوری و بر اساس «روش نظریه ‌مبنا» تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که الگوی کشت منطقه به تبعیت از سیاست‌گذاری دولت، بازدهی زمین و محصول، درآمد کشاورزان و تقاضای بازار دچار تحول شده و امروزه، کشت گندم و جو، به دلیل سیاست‌های حمایتی دولتی در زمینه تضمین خرید دولتی به همراه بازار آزاد، کشت برتر منطقه است. زارعان، با توجه به بازار فروش، به تنوع کشت پرداختند تا درجه خطرپذیری کشت را کاهش دهند. تحول نظام زراعی برخی عواقب منفی را نیز به دنبال داشت؛ حذف تولید پنبه منجر به تعطیلی کارخانه‌های فرآوری محصولات مربوط شد که خود از نظر توزیع درآمد و گسترش فعالیت‌های جنبی، اثرات منفی داشت و نیز برخی آداب و رسوم سنتی مثبت نظیر کار جمعی و همیاری محلی را در ناحیه از بین برد.