مطالعه تنوع ژنتیکی و برخی از صفات زراعی و کیفی در زعفران (.<i>Crocus sativus</i> L)

Abstract

به‌منظور مطالعه تنوع ژنتیکی و زراعی زعفران، شش اکوتیپ از نقاط مختلف استان خراسان (مشهد، تربت‌جام، گناباد، تربت‌حیدریه، قاین و بیرجند) جمع‌آوری و در طی دو سال زراعی 93-1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج مزرعه‌ای نشان داد که اختلاف معنی‌داری بین اکوتیپ‌ها از لحاظ اکثر صفات زراعی و کیفی مورد مطالعه وجود دارد. به‌طوری‌که تجزیه خوشه‏ای، اکوتیپ‏های تربت‌حیدریه، مشهد و تربت‌جام را در یک خوشه‏ و اکوتیپ‏های بیرجند، قاین و گناباد را در خوشه‏ دیگر گروه‌بندی نمود. همچنین نتایج حاصل از مقایسه میانگین نشان داد که اکوتیپ‏های تربت‌حیدریه و مشهد به ترتیب به‏‌عنوان بهترین‏ اکوتیپ‏های زعفران در ارومیه شناخته شدند. از طرفی نتایج ژنتیکی نشان داد که از بین 30 جفت آغازگر SSR مورد استفاده، 22 جفت آغازگر (73%)، در مجموع 44 آلل چندشکلی را شناسایی نمودند (میانگین 2 عدد). میانگین شاخص شانون (I)، تنوع ژنتیکی (h) و محتوی اطلاعات چندشکلی (PIC) به ترتیب 688/0، 424/0 و 402/0 تخمین زده شد که این نتایج از وجود تنوع ژنتیکی در بین اکوتیپ‌های زعفران خبر می‌دهد و این تنوع توسط تجزیه‌های دیگری از جمله تجزیه واریانس مولکولی مورد تأیید قرار گرفت. از طرفی نتایج حاصل از تجزیه خوشه‏ای داروین، هر کدام از اکوتیپ‏های بیرجند، مشهد و گناباد را در یک خوشه‏ و سه اکوتیپ تربت‌حیدریه، قاین و تربت‌جام را به‌دلیل شباهت بالا همگی را در یک خوشه‏ قرار داد و این گروه‌بندی توسط تجزیه به مؤلفه‏های اصلی مورد تأیید قرار گرفت. قابل ذکر است شباهت ژنتیکی بالایی بین اکوتیپ‏های زعفران (90-65 درصد) تخمین زده شد. در مجموع نتایج حاصل از این تحقیق ضمن بیان این موضوع که نشانگرهای ریزماهواره ابزار مفیدی برای ارزیابی تنوع ژنتیکی و گروه‏بندی اکوتیپ‌های زعفران هستند. این موضوع را نیز تأیید نمود که زعفران گیاهی منومورف نبوده و می‌توان تنوع مفیدی را جهت استفاده در برنامه‌های اصلاحی شناسایی کرد.