در جستجوی اطلاق جامعیت بر مشیخۀ ابن محبوب

Abstract

جامع‌نویسی از جمله شیوه‌های رایج تدوین حدیث از طریق گردآوری و تبویب احادیث است که سابقۀ آن به قرون نخستین باز می‌گردد. در طول تاریخ می‌توان کتاب‌های حدیثی را یافت که لفظِ "جامع" را در عنوان خود دارند و برخی دیگر بدون اینکه لفظ "جامع" در عنوان بیاید به لحاظ محتوا و ویژگی‌های کتاب، جامع حدیثی تلقّی شده‌اند. "مشیخۀ ابن محبوب" از جمله کتاب‌هایی است که نجاشی آن را جامع نامیده است. سوگمندانه این کتاب به دست ما نرسیده است، ولی با وجود عدم دسترسی به نسخۀ اصلی این کتاب، با چنین ادعایی مواجه شده است که مشیخۀ ابن محبوب جزء کتاب های جامع یعنی با توجه به ویژگی‌هایی که در محتوا داشته یکی از جوامع حدیثی شیعه بوده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی، بر آن است تا با شناخت ماهیت مشیخۀ ابن محبوب، صحّت ادّعای مطرح شده درباره جامعیت کتاب را مورد بررسی قرار دهد. هر یک از نسخ تصحیح شدۀ این اثر یک مجموعه مستقل به شمار می‌آید. مقاله پیشِ‌رو درنهایت بیان می‌کند که با توجه به معیارهای ساختاری و محتوایی در تعریف جوامع حدیثی و همچنین نظر به شیوۀ‌ مشیخه نویسی محدّثان شیعه، نمی‌توان کتاب ابن محبوب را جامع حدیثی به شمار آورد.