اعتبارسنجی روایات فقهی یونس بن ظبیان در کتب اربعه با رویکرد آماری

Abstract

یونس بن ظبیان، راوی مستقیم امام صادق  ، نزد غالب رجالیان، متّهم به کذب و جعل است و از این رو به اعتبار احادیث وی به دیده‌ی تردید می‌نگرند. از این راوی 12 روایت فقهی (بدون تکرار) در کتب اربعه وجود دارد و پژوهش حاضر در صدد اعتبارسنجی این روایات به عنوان گامی در شناخت دقیقتر اعتبار مصادر مذکور برآمده‌است. پنج سنجه منبع، راوی، سند، مطابقت با سنّت و عمل متخصّصان مبنای پژوهش است. نتایج این اعتبارسنجی نشان داد بیش از 50% روایات یونس در دیگر منابع متقدّم معتبر نقل شده که فزون بر نیمی از آن‌ها از طریق راویانی ثقه روایت شده‌است. با تأثیر دادن مؤلفه‌ی حضور راویان شاخص در أسانید، روایات معتبر از این حیث را می‌توان تا بیش از 70% دانست. جز یک روایت در من لایحضره الفقیه، سایر مرویّات دارای سندی متّصل است. دستِ‌کم بیش از 85% از این فرازها با دیگر روایات معتبر، تطابق دارد و در نهایت از میان فرازهای قابل بررسی از حیث سنجه‌ی عمل متخصّصین، حدود 85% روایات وی مورد اعتنای ایشان قرار گرفته‌است. نتایج نهایی با تجمیع داده ها پیرامون هر روایت نشان داد که تنها دو روایت از دید سنجه‌های مطرح شده، فاقد دلیلی وافی برای اعتبار است.