تبیین رابطۀ عقل و غنی بر اساس احادیث اهل بیت علیهم السلام

Abstract

احساس غنی و بی‌نیازی، آرزوی همه انسان‌هاست. منابع دینی، اکمال عقل را راه رسیدن به این احساس می‌دانند. اما چگونگی تأثیر اکمال عقل بر غنی، سؤالی اساسی است. هدف این پژوهش ارائۀ مبانی علمی و نظری احساس بی‌نیازی از طریق کشف و تبیین رابطۀ عقل و غنی است. این پژوهش با استفاده از روش مفهوم‌شناسی مفاهیم دینی و به‌کارگیری روش تحلیل و تبیین متون دینی، به تبیین این رابطه پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که زهد، توکل و عبودیت سه مؤلفه اصلی در تبیین این رابطه هستند. اکمال عقل موجب دستیابی به این سه مؤلفه می‌شود. در سایه حصول این عوامل، انسان می‌تواند به غنی و بی‌نیازی برسد که از درون انسان نشئت می‌گیرد و مال و ثروت در حصول آن اثری ندارد. تکامل و رشد عقل که قوه‌ای است که از قدرت تشخیص برخوردار است و در پی آن بازدارندگی از امور رذل یا دعوت به افعال نیک دارد، موجب رسیدن انسان به مؤلفه‌هایی است که برای حصول بی‌نیازی لازم است. این عوامل در کنار هم انسان را به غنی و بی‌نیازی می‌رسانند. نقص در هر یک از این عوامل، موجب بروز آسیب و مانعی برای رسیدن انسان به غنی خواهد شد.