تحقیقات دانشگاهی؛ از نظر تا عمل (تحلیلی معطوف به برنامۀ هفتم پیشرفت)

Abstract

در این مقاله موضوع مهم تحقیقات دانشگاهی از پایگاه اثر بخشی اجتماعی مورد بحث و تحلیل قرار می گیرد. تحلیل، داوری، و پیشنهادهای این پژوهش، مقید به اهداف کمی و کیفی مندرج در فصل 20 قانون برنامه هفتم پیشرفت شده است. مقاله در دو بخش نظم یافته است. بخش اول شامل ملاحظات عمومی و نظری است که حاوی نگاهی به پیشینۀ پژوهش، بررسی و استخراج موارد مرتبط از قانون برنامه هفتم می باشد. بخش دوم مقاله، تحقیقات دانشگاهی را از منظر کاربردی و اثر بخشی اجتماعی بررسی و تحلیل می کند. پیشنهادهایی برای سو گیری بیشتر تحقیقات دانشگاهی در جهت پاسخگویی به نیازهای اجتماعی ارائه می شود. نکتۀ بسیار مهم آنست که برنامه هفتم از یکسو بر حفظ ( و ارتقای) رتبۀ علمی ایران در سطح بین المللی و نیز نیل به مرجعیت علمی در سطح منطقه تأکید دارد؛ از سوی دیگر خواستار انجام تحقیقات جهت مند و تقاضا محور است. در نتیجه، وفق اهداف کمی و کیفی برنامه هفتم پیشرفت، باید توازنی بین تحقیقات نظری که جهت گیری آن حفظ رتبۀ علمی 14 در مقیاس بین المللی است، و تحقیقات معطوف به کاربرد که جهت گیری آن تجاری سازی نتایج تحقیقات است، برقرار شود. پژوهش حاضر تلاش دارد پیشنهادهایی برای تأمین همزمان هر دو هدف اساسی داشته باشد. در ضمن، تلاش شده است که ساز و کار اجرایی پیشنهادی بیشتر ناظر به واقعیت های میدانی آموزش عالی کشور باشد تا نظریه پردازی های تئوریک. بر این اساس، پژوهش حاضر اتخاذ سیاستی را پیشنهاد می کند که در بخش آموزش به مدل تی( T ) مشهور، و در بخش پژوهش رهیافت «نظر و عمل در تحقیقات دانشگاهی»، نامیده شده است. در پیوست مقاله مقدمه ای نظری در رابطۀ با علم و عمل در برخی از منابع علمی دورۀ اسلامی می باشد. افزون بر این، به نسبت نظر و عمل، با مورد کاوی ریاضی و فیزیک، در آثار علمی دانشمندان دورۀ درخشش تمدن اسلامی اشاره می شود. دلیل طرح این موضوع، همراستایی آنها با جهت گیری توصیفی - تحلیلی پژوهش حاضر است.