بررسی نقش و جایگاه شیخ در طریقت کبرویه و مقایسه آن با دیدگاه شیعی

Abstract

جایگاه و نقش شیخ و راهنما در هر طریقت عرفانی اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا سالک در طی طریقت خویش، دائم به راهنمایی‌ها و دسـتورهای شیخ نیـاز دارد تا بتـواند هر مقـام و منـزلی را به سلامت سپری کند. این نقش در طریقت کبرویه نیز بسیار بارز است و عارفان این طریقت، اهمیت ویژه‌ای برای آن قائل شده‌اند. گفتنی است که در بین عرفا، این سلسله به داشتن گرایش‌های شیعی شهرت دارد. نجم‌الدین کبری سرسلسله این طریقت و شاگردان وی به ویژه مجدالدین بغدادی و نجم‌الدین رازی، مقامی بس بلند برای شیخ در ولایت باطنی قائلند. مقاله حاضر از نوع توصیفی ـ تحلیلی با روش مطالعه کتابخانه‌ای، به بررسی ویژگی‌ها و صفات شیخ در اثر معروف این سه عارف یعنی فوایح‌الجمال، تحفة البرره و مرصادالعباد پرداخته و آن را با نگاه شیعی مقایسه کرده است. برای این منظور، جایگاه شیخ از سه جنبه شیخ و حق، شیخ و خویش و شیخ و سالک، تجزیه و تحلیل شده است. این بررسی نشان می‌دهد هر سه عارف، وجود شیخ کامل را در دستگیری سالک و مرید در سلوک الی الله ضروری می‌دانند؛ زیرا فقدان او در هر مقامی، باعث گمراهی سالک می‌گردد؛ از دیدگاه، ائمه و عارفان شیعه نیز این امر در هدایت امت و رهروان طریق، اهمیت ویژه‌ای دارد.