تأثیرات وجوه بصری و مفهومی آینه‌‌کاری حرم حضرت شاهچراغ بر آثار هنری معاصر (مطالعة موردی آثار منیر فرمانفرماییان)

Abstract

در معماری ایرانی ـ اسلامی، بهره­گیری از هنر آینه­کاری به عنوان نوعی دیوارنگاری­ مبتنی بر جلوه‌های نور، دارای اعتبار ساختاری و معنایی خاصی است که آن را از سایر انواع دیوارنگاری متمایز می­گرداند. بارگاه حضرت احمدبن­موس ملقب به شاهچراغ، بنابر قرینة معنایی نام و کنیه­اش، یکی از بزرگ­ترین بناهایی است که از آینه­کاری در انحاء گوناگون بهره برده است. از آن­جا که شناخت بنیادین مصادیق هنر سنتی می­تواند خلأ هویتی هنر معاصر را تا اندازه­ای مرتفع سازد، مطالعات تطبیقی این دو حوزه را می­توان از ضروریات پژوهش­های معاصر برشمرد. منیر فرمانفرماییان یکی از شخصیت­های شاخص هنر معاصر ایران در عرصة بین­المللی، دارای جایگاهی منحصر به فرد است. مطالعات نشان می­دهند که هنرمند در آثارش، از ویژگی­های معنایی و صوری آینه­کاری حرم حضرت شاهچراغ ملهم گردیده است. تحقیق حاضر، به روش توصیفی­ ­ـ تحلیلی، جمع­آوری اطلاعات به صورت کتابخانه­ای و میدانی، و تجزیه و تحلیل داده­ها به شیوة استقرایی است. یافته­های پژوهش نشان می­دهند که در زمینة صوری، برخی از نقوش اصلی در آینه‌کاری حرم حضرت شاهچراغ مانند گره، مقرنس، قاب­بندی و نقشینه، در آثار فرمانفرماییان نیز ملحوظ شده است. در زمینة معنایی، ویژگی­های مشترکی هم­چون: تجزیة فرم، القای حرکت، هم­زمانی بصری و بازنمود واقعیت که از بنیادی­ترین دغدغه­ های هنر مدرن به حساب می­آید در هر دو ساحت هنری مورد مطالعه، با اهداف صوری و معنایی مشابه ظهور یافته­اند.